Het was zijn moeder die het zei als ze hem naar bed bracht, net voordat ze hem een zoen voor het slapen gaan gaf: “Zeg maar Dag de Maan”. Daarna trok ze het gordijn helemaal dicht. 

De baboe van zijn oma 

Hans Goedkoop is geboren in 1963 en de familie van zijn moeders kant leefde ruim een eeuw in Nederlands-Indië: “Mijn moeder leerde ‘Dag de Maan’ van haar baboe, die toen al oud was en ook de baboe was van haar moeder. Als ik daaraan terugdenk, dat woorden van de baboe teruggaan tot mijn oma, dan krijg ik het ontzettend warm en begint er van alles te bewegen en te stromen.”

Commandant Van Langen 

Hij is historicus en interesse in dat deel van zijn familie in Nederlands-Indië ligt voor de hand, maar de precieze rol in de geschiedenis wordt hem pas duidelijk als een collega op de redactie van Andere Tijden hem een film met nieuwsfragmenten uit 1949 laat zien: “Daar staat mijn opa. Jonger als ik hem zelf ooit gekend heb, maar onmiskenbaar mijn opa. Hij staat letterlijk op het kruispunt van de geschiedenis. Als commandant draagt hij Djokjakarta over. Nederland staat op het punt zijn grote wereldrijk te verliezen.”

De Tijgerbrigade neemt Soekarno gevangen 

De vader van zijn moeder, of opa Van Langen zoals Hans hem noemt, begint als luitenant in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger en weet het te brengen tot generaal-majoor. Het is zijn Tijgerbrigade die Soekarno in 1948 gevangen neemt. Daarmee wint Nederland militair gezien de oorlog tegen de Indonesische opstandelingen, maar politiek is het lot dan al bezegeld. Onder grote druk van de Verenigde Staten moet Nederland de kolonie opgeven: “Mijn Opa wist dat en hij offerde zichzelf op aan het landsbelang, maar bleef loyaal aan de mensen in Indië.”

Van Langen werd groot onrecht aangedaan 

Politiek Den Haag nam Van Langen dat niet in dank af. Net als zoveel KNIL-militairen werd hij aan de kant geschoven. Het redelijk onervaren Nederlandse leger zat in de jaren ’50 niet te wachten op soldaten die daadwerkelijk gevochten hadden en dus wisten wat een echte oorlog inhield. Goedkoop: “Opa Van Langen werd groot onrecht aangedaan. De man die Soekarno gevangen nam werd adviseur van de brandweer. Mijn opa sprak daar nooit over, want een soldaat blijft loyaal, dus mijn moeder wist niet zoveel en had de beelden ook nooit gezien.”

Identiteit is een vloeibaar begrip 

Een DNA-test die Hans liet doen, wijst uit dat hij etnisch gezien een kwart Aziaat is, maar hij voelt zich geen Indo of Nederlander: “Ik denk niet op die manier. Ben ik Indisch omdat mijn familie daar 100 jaar zat, of omdat een test het zegt, of juist helemaal niet omdat mijn verhaal op cruciale punten niet past in de geschiedenis?”

Veel mensen zijn tegenwoordig erg druk met hun identiteit, maar als we iets uit Nederlands-Indië moeten leren, dan is het dat iedereen een mix is. Dat zegt Hans ook: “Identiteit is niet één woord dat je op iemand plakt. Als je 12 identiteiten hebt, dat is het al weinig. Het een vloeibaar begrip.”

Je wil je ouders en grootouders niet onder de bus gooien 

Toch heeft hij een duidelijke emotie over zijn achtergrond en het verleden. Hij kan niet vertellen hoe dat in zijn gevoel of zijn hoofd zit, maar wordt emotioneel als hij erover praat: “Als ik naar de Molukkers kijk, de mensen die het echt het aller moeilijkst hebben gehad, maar die nu eindelijk hun plek beginnen op te eisen, dan ontroert me dat enorm.” 

We zien het KNIL graag als het leger dat Nederlands-Indië moest beschermen tegen de boze buitenwereld, maar de primaire taak was het onderdrukken van de lokale bevolking in die archipel. Daarin speelde ook de familie Van Langen een rol, zo erkent Hans: “We gaan steeds meer zien wat het kwaad is dat zich verschool in de goede bedoelingen van Nederland. Daar valt niet meer onderuit te komen. Tegelijkertijd gooi je ook niet zomaar je eigen ouders en grootouders onder de bus. Dat is de grote knoop waar ik in zit.”  

Opa Van Langen offerde zichzelf voor een hoger belang 

In de koloniale samenleving waren er grote verschillen tussen degene die niet bovenaan stond en mensen zoals Opa Van Langen. Hans erkent dat volmondig: “Tegelijkertijd had mijn opa een hoge moraal en heeft hij zichzelf geofferd voor een hoger algemeen belang. In de laatste jaren in Nederlands-Indië heeft hij dingen gedaan waarvan hij wist dat ze goed waren voor de lokale bevolking, maar een einde aan zijn carrière zouden maken. Hij vond dat het moest gebeuren en dat vind ik enorm bewonderenswaardig. Die kant wil ik niet verliezen tegenover het besef van de kwaadaardigheid van het systeem waar ze in functioneerden.” 

Keerpunt in de geschiedenis 

We zitten op een keerpunt, nu de samenleving duidelijk gekleurder wordt. Meer mensen met uiteenlopende achtergronden vinden hier hun thuis. Dat is een samenleving waarin steeds meer nakomelingen leven uit landen die Nederland met het gebruik van geweld onder de duim hield. Hans: “Dat moeten we onder ogen gaan zien. Wie waren eigenlijk die jongens waar we tegen vochten? Waarom waren ze zo kwaad op ons?”

Verwarring is prima

Het lijken soms verwarrende tijden. Hans vindt dat gezonder dan alles denken te weten: “Je moet vooral nieuwsgierig blijven naar wat je niet snapt. Niet jezelf dwingen te kiezen, maar probeer de verschillende kanten te zien. Probeer iets te vinden dat je eerder niet zag en leer daarvan.”